Zespół Szkolno-Przedszkolny w Piątnicy

JAK CHWALIĆ DZIECKO ?
PRZEWODNIK PRAKTYCZNY

Zanim pochwalisz, naucz się dostrzegać pozytywne aspekty w zachowaniu innych

Kołakowski i Pisula, (2011, s. 106) uważają, że „Jedną z podstawowych technik terapeutycznych jest nauczenie się zwracanie uwagi na pozytywne wydarzenia i podkreślanie ich oraz zachowań dziecka. Technika ta pozwala dorosłym nauczyć się świadomego kierowania swojej uwagi na nawet najmniejsze pozytywne zachowania i mówienia o tym dzieciom. Dzieci dowiadują się, jakie ich zachowania podobają się rodzicom czy nauczycielom i które z tych zachowań warto powtarzać, aby znowu zdobyć uwagę dorosłych. Wynika to z podstawowej behawioralnej zasady wzmacniania zachowań (a więc ich zauważania i podkreślania), której stosowanie doprowadza do częstszego pojawiania się tych zachowań”.

Dostrzeganie pozytywów (Kołakowski i Pisula, 2011, s.106)

1. „Obserwujcie dziecko i zapisujcie wszystkie sytuacje, które są pozytywne, nawet, jeśli wydaje się wam, że jest to cos normalnego i dziecko powinno tak się zachowywać. Warto wpisywać na listę drobiazgi i rzeczy z pozoru oczywiste.

2. O pozytywnym wydarzeniu mówimy także wtedy, gdy dziecko zachowa się lepiej niż zazwyczaj lub trudne wydarzenie przebiega mniej problematycznie.

3. Pod koniec dnia (lekcji, sesji terapeutycznej) podzielmy się z dzieckiem pozytywnymi informacjami, wyliczmy mu je wszystkie”.

!!!! Ważne! Nie wyzywaj na pojedynek!

Jak zauważa Kołakowski i Pisula (op.cit., s.107) dla dużej części trudnych dzieci ironia oznacza wyzwanie na pojedynek, często też zniechęca do podejmowania kolejnych prób pozytywnego zachowania (dziecko może pomyśleć: „Ośmieszył mnie”).

Przykłady pochwały skonstruowanej konstruktywnie:

„Wróciłeś, jak cię zawołałam, podoba mi się to!”

„Zdjąłeś buty, podałeś kapcie, zrobiłeś herbatę – dbasz o mnie, dziękuję”

Ucząc się dostrzegania pozytywów, powoli przybliżasz się do umiejętności sformułowania pochwały. Ważne jest, by pochwała zawierała opis konkretnych zachowań dziecka.

!!! Uwaga!

„Dostrzeganie pozytywnych zachowań jest trudne. Wymaga świadomego zaangażowania uwagi.

-  Dzieci potrzebują pozytywnych informacji zwrotnych codziennie – jest to konieczne dla ich prawidłowego rozwoju.

-  Normalne zachowanie też jest pozytywne – docenianie tylko za rzeczy wyjątkowe pogarsza naszą samoocenę, bo Nobla można dostać tylko raz w życiu”.

- Zauważanie pozytywów jest jedną z pierwszych i koniecznych metod pracy z trudnymi dziećmi, szczególnie z tymi przejawiającymi zachowania opozycyjne

-  Jest też metoda najprostszą – wymaga jedynie pracy dorosłego, nie wymaga współpracy dziecka (szczególnie, jeśli jest zbuntowane, dyskutujące, negatywnie nastawione do dorosłego).

-  Powinna być stosowana systematycznie. Jednorazowe zastosowanie rzadko daje poprawę” (Kołakowski i Pisula, cit., s.110).

Pochwały – wzmacniają pożądane zachowania:

„Dobrze skonstruowana pochwała powinna przypominać przekonujący komplement, czyli mówić o rzeczach prawdziwych – takich, które inni mogą potwierdzić. W przeciwnym razie chwalona osoba może przestać traktować nasze pochwały poważnie. Wiele pochwalonych dzieci (nastolatków, dorosłych) potrzebuje uzasadnienie pochwały – jakby dodatkowego potwierdzenia, że naprawdę ich doceniamy. Dlatego, gdy ktoś zada nam pytanie: A dlaczego tak sądzisz?, koniecznie podajmy kilka rzeczywistych i prawdziwych powodów (Kołakowski i Pisula, op.cit., s.112).

Zastanów się, jakie zachowanie chcesz wzmocnić pochwałą?

1. Ustal cel pochwał – jakie pożądane i rzadko powtarzające się zachowanie chcę wzmacniać.

2. Obserwuj i zawsze chwal, gdy pożądane zachowanie się pojawi.

3. Chwal tylko lepsze wykonanie zachowania – podniesienie wymagań.

4. Gdy zachowanie utrwali się, chwal je tylko czasami”.

Stosuj także pochwały społeczne – miłe i łatwe do dawania (Kołakowski i Pisula, 2014):

•  Uśmiech
•   Przytulenie
•   Pocałunki
•   Kontakt wzrokowy
•  Okazanie uwagi

Pochwały lub wzmocnienia, na które zasłużyło się, odnosząc sukces, są motorem napędzającym proces uczenia się.

!!! Uwaga

Wzmocnienia i krytykę można przekazywać werbalnie lub niewerbalnie, czyli na przykład mimiką, tonem głosu, zignorowaniem czegoś, gestem i tak dalej.

Wzmocnienie wewnętrzne motywuje silniej niż zewnętrzne, choćby dlatego, że działa także pod nieobecność rodzica.

Faber i Mazlish (2001, s.198) proponują schemat dobrze przeprowadzonego dialogu, którego celem jest docenienie dziecka i poprawa jego samooceny:

1. Opisz, co widzisz – „Widzę czystą podłogę, pościelone łóżko, książki równo ułożone na półce”.

2. Opisz, co czujesz – „Przyjemnie wejść do takiego pokoju”.

3. Podsumuj godne pochwały zachowanie dziecka słowami: „Uporządkowałeś ołówki, kredki i pióra i ułożyłeś w oddzielnych pudełkach. To się nazywa porządek”.

Na zakończenie formułujemy pierwszą pochwałę, dla Ciebie, ponieważ przeczytałeś cały artykuł – zgodnie z procedurą zaproponowaną przez cytowane autorki (Faber i Mazlish, 2009):

Opisz, co widzisz – „Widzę przeczytany cały artykuł”,

Opisz, co czujesz – „Przyjemnie wiedzieć, że zainteresował Cię przedstawione informacje”.

Podsumuj godne pochwały zachowanie słowami: „Przeczytałeś/aś artykuł, zauważyłeś/aś najistotniejsze zagadnienia, co oznacza, że chciałeś/aś je zapamiętać. To się nazywa wytrwałość i pracowitość”. J

!!! Pamiętaj:

• Naucz się dostrzegać pozytywy, są fundamentem, na którym zbudowana jest pochwała.
• Pamiętaj o mimice: „Wzmocnienia i krytykę można przekazywać werbalnie lub niewerbalnie, czyli na przykład mimiką, tonem głosu, zignorowaniem czegoś, gestem i tak dalej” (Petty, 2010). Co z tego, że nic nie mówisz, skoro twoje ciało, mimika i gesty krzyczą.
• „Wzmocnienie wewnętrzne motywuje silniej niż zewnętrzne, choćby dlatego, że działa także pod nieobecność.” (Petty, cit.).
• Każda twórczość lub praca pozwalająca nam podkreślić swoją niepowtarzalność jest ekscytująca. Stwarzaj dziecku szansę do poczucia satysfakcji „Sam to zrobiłem i wszystko działa jak należy!”
• Chwal poprawę, nie ideał.
• Pochwały – wzmacniają pożądane zachowania.
• Możesz chwalić dziecko do osoby trzeciej, tak by ono słyszało dobre słowa o swoim zachowaniu.

Literatura cytowana:

Faber, A., Mazlish, E. (2001). Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały. Jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły. Poznań: Media Rodzina.

Faber A., Mazlish, E. (2009). Wyzwoleni rodzice. Wyzwolone dzieci. Twoja droga do szczęśliwej rodziny. Poznań: Media Rodzina.

Kołakowski, A., Pisula, A. (2014). Sposób na trudne dziecko. Przyjazna terapia behawioralna. Gdańsk: GWP.

MacKenzie, R.J. (2011). Kiedy pozwolić? Kiedy zabronić? Łagodnie. Konsekwentnie. Z szacunkiem. Gdańsk: GWP.

Petty, G. (2010). Nowoczesne nauczanie. Praktyczne wskazówki i techniki dla nauczycieli, wykładowców i szkoleniowców. Gdańsk: GWP.

Satrir, V. (2002). Rodzina. Tu powstaje człowiek. Gdańsk: GWP.

http://psychologszkolny.pl/jak-chwalic-przewodnik-praktyczny/